بررسی توجیه اقتصادی پتروشیمی اردبیل نویسنده: توحید مهدوی اردبیل ـ خبرنگار همشهری

بررسی توجیه اقتصادی پتروشیمی اردبیل

نویسنده: توحید مهدوی اردبیل ـ خبرنگار همشهری

29 شهریور ماه سال 85 با حضور مسئولان پتروشیمی اردبیل کلنگ‌زنی شد و امروز حدود 2 ماه به 9 سالگی مراسم کلنگ‌زنی پتروشیمی اردبیل باقی مانده است.....

1394/05/04

 29 شهریور ماه سال 85 با حضور مسئولان پتروشیمی اردبیل کلنگ‌زنی شد و امروز حدود 2 ماه به 9 سالگی مراسم کلنگ‌زنی پتروشیمی اردبیل باقی مانده است. اما سرنوشت این واحد تولیدی همچنان در‌هاله‌ای از ابهام است. اخیراً هم «حکمت نوراللهی» تحلیلگر مسائل اقتصادی و مدرس دانشگاه ادعا کرده است که پتروشیمی برای اردبیل توجیه اقتصادی ندارد. به همین دلیل با این مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسائل اقتصادی در استان گفت‌وگویی در این مورد داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

• اخیراً در جلسه‌ای ادعا کرده‌اید که پتروشیمی برای اردبیل توجیه اقتصادی ندارد. دلیل این ادعا چیست؟

در اکثر پروژه‌ها توجیه مالی را با توجیه اقتصادی اشتباه می‌گیرند در حالی که توجیه اقتصادی با توجیه مالی فرق زیادی دارد. پتروشیمی اردبیل احتمالاً توجیه مالی هم ندارد. چند دلیل هم برای این حرف خودم دارم. اولین دلیل هزینه‌های فرصت این طرح برای استان بسیار زیاد است به این صورت که با منابع مورد استفاده برای این طرح می‌توان طرح‌های مزیت‌دار بیشتری از این طرح به اجرا درآورد که دارای منافع بیشتری نسبت به این طرح هست.
 دومین دلیل خوراک پتروشیمی است. خوراک پتروشیمی در اردبیل وجود ندارد و باید از استان‌های دیگر تأمین شود. نزدیک‌ترین پالایشگاه به اردبیل، پالایشگاه تبریز است که اگر فرض کنیم این پالایشگاه بتواند خوراک پتروشیمی تبریز را تأمین کند و هم به پتروشیمی اردبیل خوراک بدهد آن وقت هزینه حمل‌ونقل باید محاسبه شود و این هم قیمت تمام شده را بالا می‌برد.
 از دیگر دلایل می‌توان مقیاس پتروشیمی اردبیل را بیان کرد. از آنجا که نسبت به پتروشیمی‌های دیگر موجود در کشور به دلیل کمبود منابع مالی برای سرمایه‌گذاری به احتمال زیاد دارای مقیاس کوچکی در تولید خواهد بود،این سبب می‌شود که کیفیت تولید نسبت به موارد مشابه موجود پایین باشد یا درصورت یکسان بودن، قیمت تمام شده محصولات افزایش یابد.

• به نظر می‌رسد که هزینه فرصت از دلایل اصلی ادعای نبود توجیه اقتصادی است. در این مورد می‌توانید بیشتر توضیح بدهید؟

در بحث اقتصادی معمولاً هزینه فرصت از دست رفته برای یک پروژه سرمایه‌گذاری را این‌گونه مطرح می‌کنیم که به فرض اگر قرار باشد با میزان سرمایه‌گذاری مورد نظر برای طرح ما طرح دیگری را اجرا کنیم در صورتی که میزان عواید حاصل از طرح جایگزین بیشتر از طرح اصلی باشد، میزان سود ما به التفاوت را به‌عنوان هزینه فرصت برای توجیه طرح در نظر می‌گیریم. از آنجا که قرار است منابع مورد استفاده برای این پروژه از طریق صندوق توسعه ملی یا از منابع بانک‌ها تأمین شود و سرمایه‌ای خیلی ناچیز از طرف بخش خصوصی شاید در این پروژه مورد استفاده قرار گیرد بنابراین بحث هزینه فرصت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند درحالی که می‌توانیم از این منابع در صنایع پاک همچون صنایع تبدیلی یا صنایع مرتبط با گردشگری بهره‌ببریم و به‌عنوان پروژه‌های جایگزین استفاده کنیم و مطمئناً میزان اشتغالزایی و توسعه این طرح‌ها از این صنعت بیشتر خواهد بود.

• اگر سرمایه‌گذار از منابع شخصی خود استفاده کند، این مشکلات رفع می‌شود.

نکته جالب اینجا است که منابع مورد استفاده پتروشیمی اردبیل، خصوصی نیست بلکه از منابع عمومی است. منابع پتروشیمی یا از صندوق توسعه ملی یا از بانک‌ها تأمین می‌شود که هر 2 منابع عمومی هستند و اگر در پروژه‌های دیگری به کار گرفته شوند ارزش افزوده بالایی خواهند داشت.

• پتروشیمی عوارضی هم می‌تواند داشته باشد؟

قطعا هزینه خارجی دارد. هم میزان آب مصرفی و هم آلودگی حاصل از آن از هزینه‌های خارجی پتروشیمی است که هم توجیه اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هم اینکه از نظر توسعه پایدار قابل قبول نیست. جانمایی این پروژه طوری است که در وسط مرکز استان، سرعین و شهرستان کوثر قرار گرفته است که هر 3 مناطق به دلیل آب و هوای مطلوب منطقه گردشگری محسوب می‌شوند و هر سال مسافران به دلیل استفاده از این آب و هوا و طبیعت به استان سفر می‌کنند. آلودگی پتروشیمی می‌تواند هر 3 منطقه را تهدید کند.

• با توجه به اینکه اردبیل یک استان مرزی است، نمی‌توان به صادرات محصولات تولیدی پتروشیمی فکر کرد؟

مرزی بودن یک مزیت است، اما چون قیمت تمام شده بالاست و از طرف دیگر رقیبانی هستند که هم محصولاتی با کیفیت بالا و هم با قیمت تمام شده ارزان تولید می‌کنند که این مزیت‌های رقیبان، قدرت رقابت را از پتروشیمی اردبیل می‌گیرد. از طرف دیگر می‌توان از مزیت مرزی بودن برای ترانزیت کالا استفاده کرد.

• مقیاس کوچک را یکی از معایب پتروشیمی اردبیل برشمردید و گفتید در توجیه اقتصادی نقش دارد. مقیاس کوچک چگونه می‌تواند تأثیرگذار باشد؟

هزینه متغیر بر مبنای میزان تولید و غیره است. اگر تولید پایین باشد هزینه ثابت بالاتر خواهد بود و در نتیجه قیمت تمام شده افزایش می‌یابد اما در مقیاس بزرگ هزینه ثابت کمتر است و در نتیجه قیمت تمام شده پایین است. مقیاس کوچک موجب می‌شود که حاشیه سود پتروشیمی اردبیل با پروژه‌های دیگر تفاوت معناداری داشته باشد و موجب پایین آمدن قدرت رقابت در مقابل دیگر تولیدکنندگان شود و اینها باعث خواهد شد که مزیت بازارهای مصرف نیز به دلیل همجواری با آذربایجان از بین برود. بنابراین به‌طور قطعی می‌توان گفت که با توجه به بالا بودن هزینه فرصت، نبود بازار نزدیک مواد اولیه خوراک پتروشیمی، پیامدهای منفی آلودگی زیست‌محیطی، مصرف بالای آب با توجه به بحران آب و نبود توان رقابت با تولیدکنندگان رقیب طرح به هیچ‌وجه دارای توجیه اقتصادی نیست.

• با این وضعیت می‌توان ادعا کرد که درباره پتروشیمی اردبیل قبل از آغاز، اساساً مطالعه اقتصادی نشده است؟

در استان اردبیل بحث ارزیابی اقتصادی نداریم و در اکثر پروژه‌ها مسائل مالی و حسابداری را در نظر گرفته و بررسی می‌کنند. در پتروشیمی اردبیل می‌توانم ادعا کنم که برای آغاز پروژه مشاوره اقتصادی نداشته‌اند وگرنه الان با این مشکلات مواجه نمی‌شدند.

• نمی توان با تغییر نوع محصول تولیدی، این پروژه را دارای توجیه اقتصادی کرد؟ محصولی که در پتروشیمی‌های دیگر وجود ندارد یا تولید نمی‌شود، در اردبیل تولید کرد؟

این مسأله یک بحث فنی است و من در این زمینه نه تخصصی دارم و نه می‌توانم اظهار نظر کنم اما 2 نکته را باید در نظر گرفت. اول اینکه پتروشیمی اردبیل از نظر توسعه پایدار توجیه ندارد و دوم اینکه اگر زمانی می‌گفتند که صنایع مادر موتور محرک اقتصادی است، اکنون این گفته هم منتقدان خود را دارد.